Ochrona sygnalistów

Ustawa Republiki Litewskiej o ochronie sygnalistów (zwana dalej „Ustawą”) ustanawia mechanizm ochrony osób, które zgłaszają naruszenia w instytucji, z którą są lub były powiązane z tytułu świadczenia na jej rzecz usług, zatrudnienia lub stosunków umownych. Ponadto, Ustawa określa prawa i obowiązki sygnalistów zgłaszających naruszenia w instytucjach, podstawy i środki ich ochrony prawnej, a także środki ochrony, zachęty i pomocy dla takich sygnalistów, mające na celu ułatwienie zgłaszania naruszeń prawa, które zagrażają interesowi publicznemu oraz prewencję naruszeń i ich ujawnianie.

Sygnalista to osoba, która przekazuje informacje o naruszeniu mającym miejsce w Wileńskim Urzędzie Zdrowia Publicznego (zwanym dalej „Urzędem”), o którym to naruszeniu dowiedziała się w wyniku jej stosunku pracy lub stosunku umownego (doradztwo, umowa, umowa o podwykonawstwo, staż, praktyka, wolontariat itp.) z Urzędem mającego miejsce aktualnie lub w przeszłości, lub w trakcie rekrutacji lub w czasie trwania stosunku przedumownego. To również osoba przekazująca informację o naruszeniu będąca osobą samozatrudnioną, udziałowcem lub członkiem organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego Urzędu, jeżeli takie organy są powoływane, w tym członkowie niewykonawczy, wolontariusze oraz osoby odbywający płatny lub bezpłatny staż, lub inne osoby wykonujące pracę pod nadzorem i na polecenie wykonawców, podwykonawców i/lub dostawców oraz uznawane za sygnalistów przez organ właściwy – Urząd Prokuratora Generalnego Republiki Litewskiej.

Naruszenie obejmuje przestępstwo, wykroczenie administracyjne, naruszenie obowiązków zawodowych, korupcję, poważne naruszenie obowiązkowej etyki zawodowej lub wewnętrznego regulaminu Urzędu w zakresie przeciwdziałania korupcji, próbę ukrycia naruszenia, lub dowolne inne naruszenie prawa zagrażające lub naruszające interes publiczny oraz każde inne ewentualne naruszenie prawa, które aktualnie ma miejsce lub zostało popełnione w Urzędzie.

Zgłaszanie naruszeń ma na celu ochronę interesu publicznego. Zgłoszenia, których celem jest wyłącznie ochrona prywatnych interesów nie stanowią zgłoszeń sygnalistów.

Zgodnie z Ustawą o ochronie sygnalistów, informacje o naruszeniach zgłasza się w następujących przypadkach:

• zagrożenie dla bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego lub życia lub zdrowia jakiejkolwiek osoby;
  stwarzanie zagrożenia dla otoczenia;
• utrudnianie lub bezprawne wywieranie wpływu na dochodzenie prowadzone przez organy ścigania lub na sprawowanie wymiaru sprawiedliwości przez sądy;
• finansowanie niezgodnej z prawem działalności;
• wykorzystywanie środków publicznych lub majątku bez podstaw prawnych lub w nietransparentny sposób;
• wpływy z działalności przestępczej;
• ukrywanie skutków naruszenia i utrudnianie identyfikacji zakresu takich skutków;
• naruszenia, o których mowa w harmonogramie zatwierdzonym przez Ministra Sprawiedliwości Republiki Litewskiej, który został sporządzony ze względu na zakres zastosowania aktów prawnych Unii Europejskiej, o których mowa w Dyrektywie (UE) 2019/1937;
• naruszenia interesów finansowych Unii Europejskiej, o których mowa w artykule 325 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, określone szczegółowo w odnośnych instrumentach Unii
• Europejskiej;
• naruszenia dotyczące funkcjonowania rynku wewnętrznego, o których mowa w artykule 26 ustęp 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w tym naruszenia zasad konkurencji w Unii Europejskiej i pomocy przyznawanej przez państwa członkowskie, a także naruszenia dotyczące rynku wewnętrznego i będące wynikiem postępowania naruszającego zasady opodatkowania osób prawnych lub porozumień, których celem jest uzyskanie korzyści podatkowej podważających przedmiot lub cel obowiązującego prawa w zakresie opodatkowania osób prawnych;
• oraz inne naruszenia.

Sygnalista zgłaszający naruszenie Urzędowi ma obowiązek podać swoją tożsamość. Takie informacje może przekazać za pośrednictwem jednego z niżej wymienionych kanałów wewnętrznych:

• pocztą na adres Urzędu: K. Čiurlionio g. 100, Wilno. Wysyłając korespondencję pocztą, pod nazwą adresata na kopercie zawierającej informację o naruszeniu należy umieścić dopisek ‘KOMPETENTINGAM SUBJEKTUI ASMENIŠKAI’ (Do rąk własnych osoby uprawnionej);
• zgłoszenie naruszenia na adres e-mail Urzędu: [email protected];
• osobiście w siedzibie Urzędu pod adresem K. Čiurlionio g. 100, Wilno, gdzie należy rozmawiać z uprawnioną osobą.

Wszelkie decyzje dotyczące informacji przekazywanych kanałem wewnętrznym podejmowane będą przez osobę uprawnioną z ramienia Urzędu (Radcę Prawnego Urzędu) po ich uprzednim zewidencjonowaniu i rozpatrzeniu.

Zalecanym sposobem zgłaszania naruszeń jest wypełnienie formularza zgłoszenia nieprawidłowości.

Nieprawidłowości można zgłaszać w dowolnej formie. Jeżeli sygnalista woli zgłosić nieprawidłowość w dowolnej formie zamiast wypełniać istniejący formularz, w swoim zgłoszeniu powinien powołać się na Ustawę o ochronie sygnalistów.

Zgłaszając naruszenie, tam gdzie to możliwe.

informacje na poparcie faktów (kiedy, jak i jakiego rodzaju naruszenie popełniono lub zostanie popełnione, ewentualne motywy działania osoby dopuszczającej się naruszenia, data i okoliczności, w jakich dowiedziano się o naruszeniu itp.);
nazwisko i stanowisko pracownika Urzędu, jeżeli są znane sygnaliście, oraz wszelkie inne istotne informacje pomocne w identyfikacji pracownika Urzędu, który mógł dopuścić się naruszenia;
nazwisko sygnalisty, numer identyfikacji osobowej, miejsce pracy, adres domowy (lub adres e-mail) do korespondencji oraz inne dane kontaktowe;
czy naruszenie zostało już zgłoszone; jeśli tak, to komu i czy otrzymano odpowiedź;
czy sygnalista chce otrzymać potwierdzenie bezpiecznego odbioru zgłoszenia oraz informację odnośnie procedury i wyniku dochodzenia;
potwierdzenie, że naruszenie zostało ujawnione zgodnie z Ustawą o ochronie sygnalistów.
Sygnalista może również zgłosić naruszenie bezpośrednio do Urzędu Prokuratora Generalnego Republiki Litewskiej, który w świetle Ustawy uznawany jest za organ właściwy (więcej szczegółów w sekcji Pytania i odpowiedzi). Może także ujawnić naruszenie publicznie.

Urząd rozpatruje takie zgłoszenia zgodnie z Procedurami zgłaszania nieprawidłowości do Wileńskiego Urzędu Zdrowia Publicznego na podstawie Ustawy o ochronie sygnalistów w Republice Litewskiej, przyjętymi Zarządzeniem nr VĮ-68 Dyrektora Urzędu z dnia 12 września 2023 roku.

Każdy sygnalista będzie traktowany w sposób poufny.

Urząd zagwarantuje poufność sygnaliście lub osobie ujawniającej naruszenie. Jeżeli zgłoszenie ma charakter anonimowy, zgłaszający zrzeka się prawa do statusu sygnalisty i możliwości otrzymania informacji zwrotnej o wyniku dochodzenia.

Dane umożliwiające identyfikację osoby ujawniającej naruszenie, sygnalisty lub dowolnej osoby mającej związek z naruszeniem można ujawnić wyłącznie osobie lub organowi prowadzącemu dochodzenie w sprawie takiego naruszenia.

Klauzula poufności nie obowiązuje w następujących przypadkach:

osoba ujawniająca naruszenie lub sygnalista pisemnie prosi o wyłączenie klauzuli poufności;
osoba ujawniająca naruszenie świadomie podaje nieprawdziwe informacje.

Środki prawne w przypadku negatywnych konsekwencji oraz środki przysługujące osobie ujawniającej naruszenie, o których mowa w artykule 11 ust. 3 i 5 Ustawy:

w przypadku negatywnych konsekwencji dla osoby ujawniającej naruszenie za pośrednictwem wewnętrznego kanału zgłaszania nieprawidłowości w instytucji, osoba taka może złożyć zawiadomienie do Urzędu Prokuratora Generalnego Republiki Litwy, który rozważy, czy osobę taką należy traktować jako sygnalistę;
osoba ujawniająca naruszenie, sygnalista oraz osoby, o których mowa w artykule 10 ust. 3 Ustawy (członkowie rodziny, bliscy i znajomi sygnaliści pracujący w instytucji lub w dowolnej innej podległej instytucji jednostce posiadającej osobowość prawną, w której zatrudniony jest członek rodziny, bliski lub znajomy osoby ujawniającej naruszenie) mogą wystąpić do sądu od odszkodowanie za skutki odwetu. Zgodnie z Ustawą o postępowaniu administracyjnym, każda osoba związana oficjalnym stosunkiem z jakąś instytucją ma prawo podważyć decyzję administracyjną lub dowolne inne działanie, które zostało lub nie zostało podjęte wobec niej i które mają dla niej negatywne skutki.
Prawa i gwarancje osoby ujawniającej naruszenie oraz zwolnienie z odpowiedzialności za ujawnienie, o którym mowa w artykule 3 ust. 3 Ustawy:

osobom ujawniającym przestępstwa korupcyjne przysługuje pomoc, ochrona i środki zachęty zgodnie z procedurami przewidzianymi Ustawą;
w przypadku, gdy osoba ujawnia naruszenie zgodnie z procedurą przewidzianą Ustawą, podając informacje związane z tajemnicami handlowymi (przemysłowymi), tajemnicami zawodowymi, tajemnicami bankowymi, informacje poufne dotyczące osoby prawnej lub informacje o życiu prywatnym jakiejkolwiek osoby, ujawnienie takich informacji nie stanowi ujawnienia tajemnicy handlowej (przemysłowej), tajemnicy bankowej, informacji poufnych lub informacji o życiu prywatnym jakiejkolwiek osoby, z wyjątkiem przypadku, o którym mowa w artykule 4 ust. 10 Ustawy dotyczącym publicznego ujawnienia naruszenia, a także przypadków, w których ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę zawodową organowi właściwemu byłoby sprzeczne z prawem regulującym poszczególne czynności zawodowe oraz prawem Unii Europejskiej;
osoba ujawniająca naruszenie nie ponosi żadnej odpowiedzialności kontraktowej lub deliktowej z tytułu takiego ujawnienia, w tym odpowiedzialności za zniesławienie, jeżeli ujawnienia dokonano zgodnie z procedurą przewidzianą Ustawą, a osoba ujawniająca miała uzasadnione podstawy, aby uznać, że ujawniane informacje są zgodne z prawdą;
osoba ujawniająca naruszenie ponosi odpowiedzialność wyłącznie za szkody wynikające z takiego ujawnienia, jeżeli zostanie udowodnione, że taka osoba nie mogła mieć uzasadnionych podstaw, aby uznać, że ujawnione przez nią informacje były poprawne;
jeżeli osoba ujawniająca naruszenie zrobiła to anonimowo, środki ochrony, zachęty i pomoc przewidziane w artykule 8 Ustawy obowiązują w przypadkach, jeżeli jej tożsamość została ujawniona i konieczne jest zapewnienie jej ochrony przed negatywnymi konsekwencjami;
w przypadku celowego ujawnienia nieprawdziwych informacji lub informacji stanowiących tajemnicę państwową, urzędową lub zawodową, osobie je ujawniającej nie przysługują żadne gwarancje wynikające z Ustawy. Osoba, która świadomie ujawniła nieprawdziwe informacje, lub która ujawniła tajemnicę państwową, urzędową lub zawodową ponosi odpowiedzialność zgodnie z procedurą przewidzianą przepisami prawa.
Należy mieć na uwadze, że zgłoszenie podejrzenia naruszenia do Urzędu skutkować będzie przetwarzaniem przez Urząd danych osobowych osoby zgłaszającej w celu przyjęcia i rozpatrzenia takiego zgłoszenia. Więcej informacji o przetwarzaniu danych osobowych, takich jak podstawa prawna, okresy przechowywania danych, prawa osoby, której dane dotyczą itp. zawiera Polityka prywatności.

WAŻNE

Osoba ujawniająca naruszenie nie ponosi żadnej odpowiedzialności kontraktowej ani deliktowej z tytułu takiego ujawnienia, w tym odpowiedzialności za zniesławienie, jeżeli ujawnienia dokonano zgodnie z procedurą przewidzianą Ustawą, a osoba ujawniająca miała uzasadnione podstawy, aby uznać, że ujawnia informacje zgodne z prawdą.

Osoba ujawniająca naruszenie ponosi odpowiedzialność wyłącznie za szkody powstałe w wyniku takiego ujawnienia, jeżeli zostanie udowodnione, że taka osoba nie mogła mieć uzasadnionych podstaw, aby uznać, że informacje, które ujawniła były poprawne.

W przypadku celowego ujawnienia nieprawdziwych informacji lub informacji stanowiących tajemnicę państwową, urzędową lub zawodową, osobie je ujawniającej nie przysługują żadne gwarancje wynikające z Ustawy. Osoba, która świadomie ujawniła nieprawdziwe informacje, lub która ujawniła tajemnicę państwową lub urzędową ponosi odpowiedzialność zgodnie z procedurą przewidzianą przepisami prawa.