Planet Youth to oparty o badania, wdrażany w wielu krajach model prewencji pierwotnej opracowany przez Islandzkie Centrum Badań i Analiz Społecznych (ICSRA) działające przy Uniwersytecie w Reykjaviku.
Celem tego modelu jest ograniczenie stosowania substancji psychoaktywnych wśród młodzieży oraz poprawa jej stanu zdrowia i jakości życia.
Prewencja pierwotna polega na rozwiązywaniu problemów jeszcze zanim się pojawią. Innymi słowy, kładzie nacisk na odwodzenie młodych ludzi od używania substancji psychoaktywnych oraz skierowanie ich uwagi na inne czynności poprzez poprawę ich relacji z innymi, zmianę stylu życia i zapewnienie bezpiecznego otoczenia.
Planet Youth to islandzkie ramy prewencji stosowane od ponad 20 lat, aktualnie powielane w 32 krajach na pięciu kontynentach. Model został opracowany w roku 1998, gdy młodzież islandzka zajmowała jedno z najwyższych miejsc w rankingu uzależnienia od substancji psychoaktywnych wśród populacji nastolatków w całej Europie (Europejski program badań ankietowych w szkołach na temat używania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych (ESPAD), 1998). Dzięki długoterminowym, nieprzerwanym działaniom prewencyjnym Islandia osiągnęła doskonałe rezultaty – obecnie jest jednym z krajów o najniższym wskaźniku stosowania substancji psychoaktywnych w Europie (ESPAD, 2015).
Model Planet Youth opiera się na przekrojowym podejściu do populacji i koncentruje się na wszystkich młodych ludziach, a nie tylko na konkretnych lub wrażliwych grupach.
Zaangażowanie i umożliwienie społecznościom podejmowania praktycznych decyzji dzięki lokalnej dostępności wysokiej jakości danych i ocen.
Nacisk na działania społeczności i zaangażowanie szkół publicznych jako naturalnego centrum dzielnicy/miejscowości, których głównym celem jest poprawa stanu zdrowia, edukacji i zwiększenie ilości sukcesów osiąganych przez dzieci i nastolatki.
Zaangażowanie badaczy, decydentów, praktyków i członków społeczności specjalizujących się w różnych dziedzinach i zajmujących się złożonymi problemami codziennego życia.
| Czynniki ryzyka | Czynniki ochronne |
|---|---|
| Cechy biologiczne, psychologiczne, rodzinne, społeczne lub kulturowe związane z większym prawdopodobieństwem negatywnych efektów (np. słabe stosunki społeczne, nienadzorowane spędzanie czasu wolnego, opuszczanie zajęć szkolnych, stosowanie substancji psychoaktywnych przez rówieśników itp). | Czynniki związane z mniejszym prawdopodobieństwem negatywnych efektów lub czynniki, które ograniczają wpływ czynników ryzyka (np. dobre stosunki z rodzicami, udział w aktywnościach pozaszkolnych, więzi ze społecznością, wsparcie od osób dorosłych w szkole, wsparcie ze strony rówieśników itp.). |
Kompleksowe wdrożenie modelu obejmuje wiele powiązanych ze sobą obszarów: monitoring, interwencje w szkołach i społecznościach, lepszą ofertę sportową, zdrowotną i form spędzania czasu wolnego z rodziną oraz infrastrukturę. Oprócz zapobiegania lub ograniczania ekspozycji młodzieży na substancje psychoaktywne, celem jest dalsza poprawa ich zaangażowania, stworzenie możliwości prowadzenia istotnych aktywności i promowanie zdrowia, dobrych relacji, więzi z otoczeniem i społecznością.
Jednym z czynników mających wpływ na powodzenie modelu jest powołanie Grupy Koordynacyjnej, w której skład wchodzą różni specjaliści w dziedzinach zdrowia, edukacji, polityki młodzieżowej, prewencji i kontroli stosowania substancji psychoaktywnych itp.
Do głównych celów Grupy Koordynacyjnej należy określenie i zatwierdzenie kierunku strategicznego wdrażania modelu Planet Youth w Wilnie, wsparcie społeczności/gmin w Wilnie zaangażowanych we wdrażanie modelu, monitorowanie postępów i zapewnienie, że proces wdrażania jest zgodny z zasadami modelu Planet Youth. Celem Grupy Koordynacyjnej jest również nagłośnienie działań podejmowanych w ramach modelu i ich wyników na szczeblu politycznym, a także w agencjach i organizacjach rządowych.
1
2
3
Badanie ankietowe przeprowadzone wśród uczniów 10./II klasy (gimnazjum) zapewnia wgląd w czynniki wpływające na nawyki młodzieży w zakresie stosowania substancji psychoaktywnych oraz zmiany, jakie należy podjąć w tym względzie. W szczególności proces ten koncentruje się na roli rodziców, nauczycieli w formalnych i nieformalnych placówkach oświatowych, oraz członków społeczności lokalnej w zakresie ograniczania ryzyka stosowania tych substancji i wzmacniania czynników motywujących nastolatków do pozytywnych zachowań.
W oparciu o wyniki ankiety określa się działania prewencyjne, które są następnie realizowane w wybranych społecznościach miejskich w celu odwiedzenia młodzieży od używania alkoholu i narkotyków poprzez przekierowanie ich uwagi na relacje, formy spędzania wolnego czasu, styl życia, środowisko i dobrostan.
Po przeprowadzeniu ankiety, szkoły przygotowują raporty rejonowe i indywidualne, które mają istotne znaczenie w zaangażowaniu społeczności w działania prewencyjne. Raporty te służą do określania czynników ryzyka i czynników ochronnych, które przyczyniają się do planowania i wdrażania działań prewencyjnych przez wszystkie osoby zainteresowane.
Dane z badań czasami stanowią tylko dowód na to, co już wiemy lub co podejrzewamy na temat stylu życia i otoczenia młodych ludzi. Niemniej jednak, są źródłem bardzo ważnych informacji o dobrostanie psychicznym i fizycznym naszej młodzieży i umożliwiają podejmowanie decyzji w oparciu o dowody.
- Prewencja używania substancji w wieku dojrzewania: model islandzki: (angl. Substance Use Prevention for Adolescents: the Icelandic Model)
- Wdrażanie islandzkiego modelu prewencji używania substancji w wieku dojrzewania: (angl. Implementing the Icelandic Model for Preventing Adolescent Substance Use)
- Prewencja jest możliwa: krótka historia pochodzenia i rozpowszechniania islandzkiego modelu prewencji (ang. Prevention is Possible: A Brief History of the Origin and Disseminations of the Icelandic Precention Model)
- Rozwój i wiodące zasady islandzkiego modelu prewencji używania substancji w wieku dojrzewania (angl. Development and Guiding Principles of the Icelandic Model for Preventing Adolescent Substance Use)
- Procedury zbierania danych w ramach ankiet szkolnych wśród nastolatków: Badanie dotyczące Planet Youth w Europie ( angl. Data Collection Procedures for School-Based Surveys Among Adolescents: The Youth in Europe Study)
